Латински-Лекција 7

Заменки во македонскиот јазик

Зменките се именки кои се употребуваат наместо други именки.

Постојат три категории на замнеки кои се делат по лице: 1-во, 2-ро, и 3-то.

• 1-во лице се однесува на тој што зборува, јас, ние. • 2-ро лице се однесува на тој што му се обраќаме, ти, вие (или Вие за персирање). • 3-то лице се однесува на сето останато (тој, таа, тоа, тие) .

Освен тоа заменките можат да бидат во еднина и множина. Овие се деклинираат како било која друга именка.

• јас е прво лице, еднина (само јас), ние е прво лице, множина (јас и другите). • Ти е 2-ро лице, множина (само ти), вие е 2-ро лице множина (ти и другите). • тој, таа, тоа е 3-то лице, еднина (тој/таа/тоа е едно), (може да име и повеќе).

Заменки во латинскиот јазик

Заменки за 1-во/2-ро лице

Таблица на заменки во сите падежи: јас, ти, ние, вие

Падеж	1-во лице, еднина		2-ро лице, еднина		1-во лице, множна		2-ро лице множина
Номинатив	ego	јас	tu	ти	nоs	ние	vоs	вие
Акузатив	mе	мене	tе	тебе	nоs	нас	vоs	вас
Генитив*	mei	мој	tui	твој	nostri(nostrum)	наш	vestri (vestrum)	ваш
Датив	mihi	мене	tibi	тебе	nobis	нам	vobis	вам
Аблатив	me	од мене	te	од тебе	nobis	од нас	vobis	од вас

Нота Бене: Генитивот се користи во извесни фрази како:

memor nostri, внимателно од нас
pauci vestrum, малкумина од вас.

За присвојните употреби (сестра ми, твојот велосипед) во латинскиот не се употребува генитив, туку присвојни придавки:

meus, mea, meum = мој/а/е; tuus, tua, tuum = твој/а/е; suus, sua, sum = негов/нејзин/негов/нивни; noster, nostra, nostrum = наш/а/е; vester, vestra, vestrum = ваш/а/е.

Пример: Pater noster = Татко наш

Заменки од 3-то лице

Технички, во латинскиот не постојат заменки за 3-то лице.

Придавките ги модифицираат именките и го примаат родот на именката при таа модификација. Меѓутоа, на придавките не им се нужни именки за да се менуваат (модифицираат). Именката може да се предпостави. Вака се формираат ,,заменки за 3-то лице"

Пример 1

Машката форма на придавката ,,ille" - буквално преведена значи ,,тој (машки) предмет", но исто така може да значи и ,,тој (човек)".

Доколку нема именка од типот на: ,,човек", ,,жена", ,,нешто", ,,идеја", ,,концепт", ,,расудување" и тн. треба да се водите по контекстот на зборот.

Чести придавки кои се употребуваат како заменки од 3-то лице

Деклинација на Ille (тој)

            М:       Ж:       С:

ЕДНИНА:

Номинатив: ille     illa     illud       тој        таа        тоа 
 
Генитив:   illīus   illīus   illīus      негов      нејзин     негово

Датив:     illī     illī     illī        нему       нејзе      нему

Акузатив:  illum    illam    illud       него       неа        него

Аблатив:   illō     illā     illō        покрај, со, од него, нејзе, него.

МНОЖИНА:

Номинатив: illī     illae    illa        тие

Генитив:   illōrum  illārum  illōrum     нивен

Датив:     illīs    illīs    illīs       ним
  
Акузатив: illōs    illās    illa         нив

Аблатив:   illīs    illis    illīs       покрај, со, од, нив, оние 

Ille често се употребува како вид на заменка.'

Примери за употреба на Ille:

1. ille est dominus - тој е господарот (ille како заменка) 
2. ille dominus est malus - гопсодарот е лош (ille како придавка) 
3. illam videt - тој ја гледа (или ,,таа ја гледа" - illam како заменка) 
4. illam puellam videt - тој (или таа) ја гледа девојкана (illam како придавка).

Деклинација на is, ea, id: (заменки со превод)

            M:       Ж:       С:
Номинатив  is       ea       id        тој       таа        тоа 
Акузатив   eum      eam      id        него      неа        него 
Генитив    eius     eius     eius      негов     негова     негово 
Датив      ei       ei       ei        нему      нејзе      нему 
Аблатив    eo       ea       eo        покрај, со, од него, неа, него. 
 
Номинатив  ei       eae      ea        тие 
Акузатив   eos      eās      ea        нив
Генитив    eorum    earum    eorum     нивен, нивна, нивно 
Датив      eis,iis  eis,iis  eis,iis   ним
Аблатив    eis,iis  eis,iis  eis,iis   покрај, со, од нив

Како и ille, така и is може да се користи како вид на заменка.

Примери за употреба на Is

1. is est dominus - тој е господарот (is as pronoun) 
2. is dominus est malus - оној господар е лош (is е придавка) 
3. eam videt - тој ја гледа (или ,,таа ја гледа" - eam е заменка) 
4. eam puellam videt - тој (или таа) ја гледа девојкана (eam е придавка).

Деклинација на менливите заменки qui, quae, quod: (кој, која, кое)

            M:        F:       N:
Номинатив  quī       quae     quod     кој       која        кое
Акузатив   quem      quam     quod     кој       која        кој 
Генитив    cuīus     cuīus    cuīus    чиј       чија        чие
Датив      cuī       cuī      cuī      кому      на која     кому
Аблатив    quō       quā      quō      покрај, со, од кој/а/е. 
 
Номинатив  qui       quae     qua      кои
Акузатив   quōs      quās     qua      кои       
Генитив    quōrum   quārum   quōrum    чии 
Датив      quibus/quīs                 на кои 
Аблатив    quibus/quīs                 покрај, со, од кои

Истите форми се употребуваат и за поставување на прашања, со следниве исклучоци:

Падеж	Еднина
Номинатив	quis?, quis?,quid?, кој?, која, кое?
Акузатив	quem?, quam?, quid? на која? кому?

Примери за употреба на менливи заменки

1. virum videt qui servum habet: Го гледа човекот кој има роб.
2. ille est vir cuius servus est malus: Тоа е човекот чиј роб е лош.
3. quis eum videt? Кој го гледа?

Деклинација на hic, haec, hoc (овој, оваа, ова)

            M:       F:       N:
Nominative hic      haec     hoc       овој    оваа    ова    
Accusative hunc     hanc     hoc        
Genitive   huius    huius    huius      
Dative     huic     huic     huic        
Ablative   hōc      hāc      hōc         
 
Nominative hī       hae      haec      овие  
Accusative hās      hās      haec          
Genitive   hōrum    hārum    hōrum      
Dative     hīs      hīs      hīs       
Ablative   hīs      hīs      hīs

Н.Б. Hic како прилог значи ,,овде". Н.Б. Hic исто така се употребува како заменка.

Пример за употреба на Hic

hic servus, non ille, est malus: Овој роб, а не оној, е лош.

Вежби

Преведете соодветно на ЛАТИНСКИ:

Нему
Нејзе
За неа
За него
Нему (с.)
Јас
Вие
Ти
Ваш
Негов
Ние
Твој
во него
во неа

Преведете соодветно на МАКЕДОНСКИ:

meus
mei
ille
illud
huic
hi
hoc
nos
nostri
vos
vestrum

<< Лекција 6 | Лекција 8 >>